लाईक्स, इमोजी आणि आभासी जगात मानवी नाती धोक्यात: अकलूजच्या प्रा. बंडगर यांचा इशारा

हरवलेला संवाद: डिजिटल युगातील चिंताजनक वास्तव – प्रा. अमोल बंडगर यांचे विचार

अकलूज (ता.माळशिरस) – मोबाईल, इंटरनेट, सोशल मीडिया आणि कृत्रिम बुद्धिमत्ता यांच्या झपाट्याने वाढलेल्या युगात आपण जगाच्या एक क्लिकमध्ये जोडले गेलो आहोत, पण या डिजिटल क्रांतीमुळे माणुसकीचा आणि भावनिक संवादाचा पाया हादरल्याची चिंता व्यक्त केली आहे प्रा.अमोल बाळासाहेब बंडगर (अकलूज, ता. माळशिरस, जि. सोलापूर) यांनी. “आज आपण ‘कनेक्टेड’ आहोत, पण ‘जोडलेले’ नाही,” असे बंडगर यांनी ठामपणे सांगितले. आधुनिकता आणि डिजिटल सुविधांच्या प्रचंड वेगाने मानवातील भावनिक संवाद हरवू लागल्याचे त्यांनी निरीक्षण मांडले.

प्रत्यक्ष संवाद कमी, स्क्रीनचे जाळे अधिक

एकाच घरात राहणारे कुटुंबीय असोत किंवा मित्रमंडळी, प्रत्येकजण आपापल्या मोबाइलमध्ये गुंतलेला दिसतो. चेहऱ्यावरील हावभाव, आवाजातील गोडवा, भावनांची जाणीव… हे सर्व मागे पडत चालले आहे.डिजिटल कम्युनिकेशनमधील हा ‘भावनाशून्य’ पैलू नात्यांच्या उबेला बाधक ठरत असल्याचे त्यांनी सांगितले.

आभासी मित्रांपेक्षा खऱ्या मैत्रीचे अंतर वाढते आहे

सोशल मीडियावर शेकडो-हजारो मित्र असले तरी, मन मोकळे करून ऐकणारा एक जिवलग मित्र नाही, हे डिजिटल युगातील कटू वास्तव असल्याचे बंडगर यांनी नमूद केले.‘लाईक्स’ आणि ‘कमेंट्स’मधून मिळणारे समाधान हे तात्पुरते असून त्यामुळे सखोल नात्यांचे महत्त्व कमी होत असल्याचे त्यांनी सांगितले.

मजकूर संदेशांमुळे गैरसमजांची वाढ

टेक्स्ट मेसेज किंवा ईमेलद्वारे नेमकी भावना व्यक्त न झाल्याने अनेकदा छोट्या गोष्टीतून मोठे गैरसमज निर्माण होत आहेत.  “इमोजी भावना व्यक्त करू शकतात, पण त्या माणूसपणाच्या उष्णतेची जागा घेऊ शकत नाहीत,” असे बंडगर म्हणाले.

एकाकीपणात वाढ, मानसिक ताण अधिक

डिजिटल साधनांचा अतिवापर केवळ संवादाचे अंतर वाढवत नाही, तर मानसिक आरोग्यावरही परिणाम करतो. एकाकीपणा, चिंता, ताण—हे डिजिटल व्यसनाचे उपद्रव आहेत.

संवाद पुनरुज्जीवनासाठी आवश्यक उपाय

प्रा.अमोल बाळासाहेब बंडगर यांनी मानवतेतील हरवलेला संवाद पुन्हा जागवण्यासाठी काही महत्वाचे उपाय सुचवले:

▪ ‘टेक-फ्री’ वेळ अनिवार्य

कुटुंबासोबत दिवसातून काही वेळ ‘नो-फोन झोन’ म्हणून निश्चित करण्याची सूचना.

▪ सक्रिय श्रवणाची कला जोपासा

फोन बाजूला ठेवून, नजरा भिडवून, मनापासून ऐकणे हे नात्यांना बळ देते.

▪ महत्त्वाच्या भावना प्रत्यक्ष व्यक्त करा

माफी, प्रेम, आभार—या भावना संदेशात नव्हे तर प्रत्यक्ष भेटीत अधिक प्रभावीपणे व्यक्त कराव्यात.

▪ नात्यांत सहानुभूती आणि प्रामाणिकपणा

मानवी मूल्ये टिकवली तरच संवाद खरा आणि भावनिक राहतो.

“कुठलेही ॲप मायेच्या दोन शब्दांची जागा घेऊ शकत नाही”

मानवी संवाद हा मानवजातीच्या अस्तित्वाचा पाया असल्याचे नमूद करताना प्रा. बंडगर म्हणाले—
“भविष्यात पुढे जाण्यासाठी तंत्रज्ञानाची प्रगती आवश्यकच आहे, पण नात्यांतील भावनिक गुंतवणूक आणि संवाद राखणे तितकेच महत्त्वाचे आहे.”

अकलूज येथील प्रा.अमोल बाळासाहेब बंडगर यांनी मांडलेले हे चिंतन डिजिटल युगात दिशादर्शक ठरत असून वाचकांना अंतर्मुख करणारे आहे.