साखर दरवाढ गेल्या अनेक वर्षापासून थांबली | सहकारी साखर कारखाने वाचवण्यासाठी शासनाने पुढे यावे
ऊस हा कल्पवृक्ष; उपउत्पादनांतून उद्योगाला नवे बळ – डॉ.यशवंत कुलकर्णींचा विश्वास
साखर कारखानदारीला शाश्वत धोरणाची नितांत गरज – डॉ. यशवंत कुलकर्णी यांचा खुलासा
श्रीपूर : इन महाराष्ट्र न्यूज पोर्टलसाठी संपादक दत्ता नाईकनवरे
महाराष्ट्रातील सहकार चळवळ व साखर कारखानदारीचे महत्त्व अधोरेखित करताना कर्मयोगी सुधाकरपंत परिचारक पांडुरंग सहकारी साखर कारखान्याचे कार्यकारी संचालक व एक्सलंट अवॉर्ड विजेते डॉ.यशवंत कुलकर्णी यांनी उद्योगासमोरील अडचणी, आव्हाने व भविष्यकालीन दिशा स्पष्ट केली.
साखर उद्योगाचे योगदान
महाराष्ट्रात 200 पेक्षा अधिक कारखाने कार्यरत असून लाखो लोकांना थेट व अप्रत्यक्ष रोजगार मिळतो. शेतकरी, वाहतूकदार, ऊसतोड कामगार आणि शासन यांच्यासाठी उद्योग महत्वाचा आहे.
शेतकरी-कारखाना सलोखा
पांडुरंग कारखान्यात शेतकऱ्यांना वेळेवर एफआरपी तसेच अतिरिक्त दर दिला जातो. दिवाळी, पोळ्यावेळी मदत करून सलोख्याचे संबंध जपले जातात.
जागतिक बाजारपेठेचा परिणाम
आंतरराष्ट्रीय दरातील चढ-उतारांचा भारतीय बाजारावर थेट परिणाम होतो. सहा वर्षांत साखरेच्या एमएसपीत वाढ न झाल्याने शेतकऱ्यांना वेळेवर दर देताना कारखान्यांना अडचणी येतात.
इथेनॉल धोरणाची भूमिका
“ज्यूस-टू-इथेनॉल” धोरणामुळे कारखान्यांना मोठा फायदा होत असला तरी अचानक बदललेले निर्णय उद्योगासाठी घातक ठरतात. दीर्घकालीन धोरण गरजेचे आहे.
ऊसतोडणीचे संकट
बीड, नंदुरबारमधील ऊसतोडणी कामगारांची संख्या घटत चालली आहे. मशिनरीचा वापर सुरू झाला असला तरी अपुरा आहे. तोडणी व वाहतूक या दोन्ही आघाड्यांवर तोडगा निघणे गरजेचे आहे.
भविष्यातील दिशा
ऊस हा “कल्पवृक्ष” आहे. त्यापासून साखरेव्यतिरिक्त इथेनॉल, वीज, बगॅस व विविध केमिकल्स तयार करता येतात. “पुढील दहा वर्षांत कारखानदारीचे स्वरूप आमूलाग्र बदलेल,” असा विश्वास डॉ. कुलकर्णी यांनी व्यक्त केला.
- साखर उद्योगाचे महत्त्व
- महाराष्ट्रात 200 हून अधिक साखर कारखाने कार्यरत.
- लाखो लोकांना रोजगार, वाहतूक, तोडणी, शासनाला उत्पन्न.
- “महाराष्ट्राची बॅकबोन म्हणजे साखर कारखानदारी.”
- डॉ. कुलकर्णींची वाटचाल
- लहानपणापासून सहकाराच्या संस्कारात वाढ.
- 12 वर्षांपासून पांडुरंग कारखान्यात कार्यकारी संचालक म्हणून कार्यरत.
- सध्या चेअरमन प्रशांत मालक यांच्या मार्गदर्शनाखाली उत्तम कारभार.
- जागतिक बाजारपेठेचा परिणाम
- जागतिक दरातील चढ-उतारांचा थेट परिणाम भारतीय बाजारावर.
- एक्सपोर्ट वाढल्यास कारखान्यांची आर्थिक स्थिती मजबूत होईल.
- साखरेची एमएसपी सहा वर्षांत वाढली नाही; शेतकऱ्यांना दर देण्यात अडचणी.
- इथेनॉल धोरणाचे महत्त्व
- ज्यूस-टू-इथेनॉलमुळे कारखान्यांना फायदा.
- परंतु अचानक निर्णयांमुळे (उदा. उत्पादन बंदी) अडचणी.
- दीर्घकालीन व शाश्वत धोरणाची गरज.
- शेतकरी-कारखाना संबंध
- शेतकऱ्यांना वेळेवर एफआरपी व अतिरिक्त रक्कम देण्याची परंपरा.
- दिवाळी, पोळा यावेळी विशेष मदत.
- शेतकरी व कारखाना यामध्ये सलोख्याचे संबंध.
- पिकांचा कल व ऊस उपलब्धता
- सोलापूर जिल्ह्यात काही शेतकरी केळीकडे वळत आहेत.
- तरीही ऊस शेतीच शाश्वत असल्याचे मत.
- खाजगी vs सहकारी कारखाने
- महाराष्ट्रात 50% कारखाने खाजगी झाले.
- सहकारी कारखाने टिकवण्यासाठी शासन मदतीची गरज.
- ऊसतोडणी कामगारांचे संकट
- बीड व नंदुरबार येथून लेबर कमी होत चालले.
- मशिनरी वापर सुरू झाला असला तरी मर्यादा.
- तोडणी-वाहतुकीत समतोल आवश्यक.
- हंगामी स्वरूप व कामगार कल्याण
- कारखाने सरासरी 90-100 दिवस चालतात.
- कामगारांना मेडिकल तपासणी, विमा, बोनस, प्रशिक्षण सुविधा.
- भविष्याची दिशा
- ऊस म्हणजे “कल्पवृक्ष” – प्रत्येक घटकाचा उपयोग.
- साखरेव्यतिरिक्त इथेनॉल, इलेक्ट्रिसिटी, केमिकल्स, बगॅसचा उपयोग.
- पुढील दहा वर्षांत साखर कारखानदारीचे स्वरूप बदलणार.
